วิเคราะห์สาเหตุการทรุดตัวของฝาบ่อพักชั่วคราว
วิเคราะห์สาเหตุการทรุดตัวของฝาบ่อพักชั่วคราวและแนวทางแก้ปัญหาทางวิศวกรรม โดย ศ.ดร.อมร พิมานมาศ นายกสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย
จากเหตุการณ์ฝาบ่อพักชั่วคราวทรุดตัว ทำให้รถบรรทุก 10 ล้อตกลงไปในบ่อร้อยสายไฟ เมื่อวันที่ 8 พ.ย. ที่ผ่านมานั้น
ศ.ดร.อมร พิมานมาศ นายกสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย อธิบายว่า เป็นการวิบัติของแผ่นคอนกรีตฝาบ่อที่นำมาวางบนบ่อพักท่อสายไฟ ซึ่งถือว่าเป็นโครงสร้างชั่วคราว จะมีการยกเปิดออกเพื่อทำงานในช่วงกลางคืน และปิดฝาสำหรับการจราจรในช่วงกลางวัน
สำหรับข้อสันนิษฐานสาเหตุการวิบัติของฝาบ่อพัก เกิดจากคานเหล็กซึ่งเป็นโครงสร้างรองรับฝาบ่อวิบัติ โดยมีปัจจัยที่อาจเป็นสาเหตุได้ 3 ประเด็นได้แก่
น้ำหนักรถบรรทุก ที่มากเกินกว่าที่กฎหมายกำหนด ซึ่งสำหรับรถบรรทุกสิบล้อ กฎหมายกำหนดไว้ที่ไม่เกิน 25 ตัน หากบรรทุกเกิน จะทำให้ถนนเกิดความเสียหายได้
โครงสร้างรองรับฝาบ่อ เป็นคานเหล็กตัวไอ และมีการใช้เหล็กข้ออ้อยทำเป็นตัวบั้ง (Stiffener) ข้างคาน ต้องตรวจสอบว่าคานเหล็กดังกล่าวรับน้ำหนักบรรทุกได้เท่าไร และการใช้เหล็กข้ออ้อยทำเป็นตัวบั้งติดข้างคาน เป็นไปตามมาตรฐานหรือไม่
ขั้นตอนการทำงานและใช้งานคานเหล็ก ซึ่งตำแหน่งการวางในระหว่างปิดเปิดฝาบ่อ และการขยับของฝาบ่อในขณะที่รถเคลื่อนที่ผ่าน อาจทำให้คานเหล็กเคลื่อนออกจากตำแหน่ง หรือเกิดจากการเยื้องศูนย์ของแรงกระทำ ก็อาจทำให้คานเหล็กบิดตัวได้ และทำให้ฝาบ่อสูญเสียจุดรองรับ และพังทรุดตัวตามลงมา
แม้ว่า ตอนนี้จะวางกรอบการวิเคราะห์ไว้แล้ว 3 ประเด็นข้างต้น แต่การจะสรุปให้แน่ชัดว่า เกิดจากปัจจัยด้านน้ำหนักบรรทุกหรือด้านโครงสร้าง หรืออาจจะมีปัจจัยอื่นๆอีก จะต้องรวบรวมข้อมูลทางวิศวกรรมของระบบโครงสร้างรองรับ ตลอดจนน้ำหนักบรรทุกของรถบรรทุก เพื่อมาทำการวิเคราะห์กำลังรับน้ำหนักและรูปแบบการวิบัติ (Failure mode) ของคานเหล็กต่อไป
อย่างไรก็ตาม เนื่องจากยังมีบ่อพักลักษณะคล้ายๆกันนี้อีกหลายจุดในกรุงเทพมหานคร ดังนั้น จึงควรเร่งตรวจสอบความแข็งแรงของฝาบ่อพักที่เหลือ และเสริมความแข็งแรงโครงสร้างรองรับฝาบ่อ ซึ่งทำได้หลายวิธี เช่น 1. เพิ่มจำนวนคานเหล็กรองรับให้มากขึ้น 2. เพิ่มขนาดของคานเหล็กให้ใหญ่ขึ้น 3. ขยายความกว้างของแผ่นปีกคานเหล็กเพื่อเพิ่มพื้นที่รองรับฝาบ่อ 4. ใช้แผ่นเหล็กประกับทำเป็นแผ่นเหล็กตั้งข้างคาน
ทั้งนี้ควรกำหนดค่าอัตราส่วนความปลอดภัย (Factor of Safety) ในระดับที่สูงขึ้น เพื่อให้คำนึงถึงสภาพการใช้งานชั่วคราวที่ต้องยกปิดเปิด และที่สำคัญไม่ว่าจะออกแบบและก่อสร้างคานเหล็กไว้แข็งแรงเพียงใด หากไม่สามารถควบคุมน้ำหนักรถบรรทุกตามกฎหมาย ก็มีโอกาสเกิดการพังทลายซ้ำได้อีก ดังนั้นการควบคุมน้ำหนักรถบรรทุก และ การทำให้โครงสร้างได้มาตรฐานทางวิศวกรรม ตลอดจนการตรวจสอบเป็นระยะ จึงเป็นสิ่งสำคัญต่อการสร้างความปลอดภัยในการใช้ถนนต่อไป
