“บอระเพ็ด” เป็นสมุนไพรที่รู้จักกันดีอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งทางโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศรให้ความรู้ว่า พืชสมุนไพรชนิดนี้มีสรรพคุณเป็นประโยชน์มากมาย รวมถึงช่วยพิชิตความชรา ที่ปรารถนาของคนทั่วไป แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นต้องขึ้นอยู่กับความพอดีด้วย โดยบอระเพ็ด เช่นเดียวกับสมุนไพรย่านาง ที่หากรับประทานในปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดความผิดปกติของตับได้
บอระเพ็ด มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.F. & Thomson ชื่อวงศ์ MENISPERMACEAE เป็นพืชสมุนไพรที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ หมอยาอีสานเรียกว่า เครือเขาฮอ สมุนไพรนี้มี 2 ชนิดที่มีลักษณะคล้ายกันและสามารถใช้แทนกันได้ คือ ชนิดมีตุ่มตามเครือยาว เรียกว่า บอระเพ็ด และชนิดตุ่มสั้นเรียกว่า ชิงช้าชาลี หรือเครือหางหนู แต่หมอยานิยมใช้บอระเพ็ดมากว่า เพราะเชื่อว่ามีฤทธิ์ยาแรงกว่า 2 เท่า
บอระเพ็ดมีรสขมเย็น ใช้แก้ไข้ทุกชนิด แก้ร้อนใน แก้พิษฝีดาษ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงไฟธาตุ รักษาโรคกระเพาะ บำรุงร่างกาย ลดน้ำตาลในเลือด และเป็นยาอายุวัฒนะ นอกจากนี้ ยังมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและฤทธิ์ต้าน AChE ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคสมองเสื่อม ดังนั้น บอระเพ็ดจึงช่วยป้องกันความชราของเซลล์ต่างๆ ในร่างกายได้
ชาวบ้านทุกภาคใช้บอระเพ็ดในการควบคุมเบาหวาน และความดันโลหิตสูง โดยเชื่อว่า โรคเบาหวานเป็นโรคที่ธาตุไฟหย่อน สมุนไพรสขมอย่างบอระเพ็ดจะไปดูแลตับให้ทำหน้าที่ได้เป็นปกติ ช่วยไม่ให้ตับร้อนเกินไปในการสร้างธาตุไฟเพื่อการย่อยและการเผาผลาญ จากการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์พบว่า ของขมหลายชนิด สามารถลดน้ำตาลในเลือดได้ อาทิ มะระ มะระขี้นก พืชตระกูลไทร เป็นต้น โดยบอระเพ็ดเป็นสมุนไพรที่หาง่ายที่สุด ซึ่งในมาเลเซียและเกาะบอร์เนียวก็มีการใช้บอระเพ็ดในคนที่เป็นเบาหวานเช่นกัน
มีการศึกษาในห้องทดลอง โดยนำสารสกัดเถาบอระเพ็ดด้วยน้ำ ไปทดลองทั้งในหนูปกติและหนูที่เป็นเบาหวาน พบว่า สารสกัดบอระเพ็ดมีผลลดน้ำตาลในเลือด และพบว่าหนูมีปริมาณอินซูลินเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยพบว่า สารสกัดบอระเพ็ดกระตุ้นให้เซลล์ตับอ่อนของหนูขาวและคนหลั่งอินซูลิน จึงพออธิบายได้ว่า ฤทธิ์ในการลดเบาหวานของบอระเพ็ดน่าจะมาจากกระบวนการกระตุ้นการหลั่งอินซุลินนั่นเอง และมีการศึกษาผลของการลดความดันโลหิต ก็พบว่าสามารถลดความดันโลหิตได้จริง
บอระเพ็ดยังเป็นสมุนไพรที่นิยมใช้รักษาอาการปวดเมื่อย แก้อักเสบ ในตำรายาไทยมีตำรับรักษาอาการปวดเมื่อยที่มีบอระเพ็ดหลายตำรับ ทั้งยกิน ยาประคบ และยาอาบ ในการศึกษาวิจัยสมัยใหม่ก็พบว่ามีฤทธิ์แก้อักเสบได้ดี
นอกจากนี้ ยังเป็นยาบำรุงสุขภาพและรักษาโรคของสัตว์เลี้ยง เช่น วัว ควาย ช้าง ม้า โดยการนำบอระเพ็ดสับแล้วผสมในอาหารสัตว์ เพื่อป้องกันโรคต่างๆ ช่วยให้ขับถ่ายดี ธาตุลมดี บำรุงร่างกายสัตว์ และสำหรับสัตว์ที่มีขน ให้นำเถาบอระเพ็ดตากแห้งผสมกับฝางให้กิน ขนจะขึ้นเงาสวย
ข้อควรระวัง สมุนไพรที่มีรสขมจัด อาทิ บอระเพ็ด ชิงช้าชาลี ย่านาง หากรับประทานในปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดความผิดปกติของตับได้ และหากใช้แล้วเกิดอาการมือเท้าเย็น แขนขาหมดเรี่ยวแรง ตาเหลือง ให้หยุดรับประทาน เนื่องจากอาจเกิดตับอักเสบ ดังนั้น จึงห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับและไตผิดปกติ หญิงตั้งครรภ์ และหญิงให้นมบุตร
ตำรับยา
ยาลดความดัน ให้ใช้บอระเพ็ดกับบัวบกน้ำหนักเท่ากัน ตำผง ทำเป็นยาลูกกลอนกินครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น จะช่วยปรับและควบคุมลมในร่างกาย ช่วยปรับเส้นประสาท
ยาลดเบาหวาน แก้ไข้ เจริญอาหาร ให้นำเถามาตัดเป็นท่อนเล็กๆ ตากให้แห้ง แล้วนำมาคั่วด้วยไฟอ่อนๆ แล้วนำไปบด ชงประมาณ 1 ช้อนชากับน้ำอุ่นดื่ม หรือใส่แคปซูล
ยาแก้ไข้ ใช้เถาสดประมาณ 30 กรัม นำมาตำคั้นเอาน้ำดื่ม หรือใช้วิธีต้มเคี่ยว โดยใส่น้ำ 3 ส่วน ต้มให้เหลือ 1 ส่วน แบ่งครั้งละ 2-3 ช้อนโต๊ะ กินก่อนอาหารวันละ 2-3 ครั้ง เมื่อมีไข้ หรืออาจนำเถามาตากแห้ง
ยาบำรุงร่างกาย แก้ปวดเมื่อย ให้นำบอระเพ็ดตำให้ละเอียด นำมาละลายกับน้ำผึ้ง รับประทานวันละ 1 ช้อนกาแฟ ทุกวัน
ยาอายุยืน ให้นำหัวไพลแก่ๆ 10 บาท เนื้อมะขามเปียก 10 บาท เกลือ 10 บาท บอระเพ็ด 10 บาท พริกไทย 5 บาท นำสมุนไพรทั้งหมดตำให้ละเอียด รับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา หรือทำเป็นลูกกลอนขาดเท่าเม็ดพุทราไทย รับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง จะช่วยให้มีกำลังวังชาดี
ภาพประกอบ-เวบไซต์ http://thaiherbal.org/-http://www.biogang.net/
